Bệnh tay chân miệng ở trẻ em

Đó là gì?

Bệnh tay chân miệng (HFMD) là một bệnh truyền nhiễm rất dễ lây lan do virus Coxsackie (A16) và Enterovirus 71 (EV71) gây ra. Ở Việt Nam, HFMD xảy ra quanh năm, nhưng mùa cao điểm là từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12. Trẻ em có thể mắc HFMD ở mọi lứa tuổi nhưng trẻ em dưới 3 tuổi dễ mắc bệnh hơn vì trẻ chưa phát triển khả năng miễn dịch chống lại loại virus này.

Bệnh HFMD có phải là bệnh giống với bệnh lở mồm long móng ở động vật không?

Mặc dù có tên gọi tương tự, hai căn bệnh này hoàn toàn không liên quan và do các loại vi-rút khác nhau gây ra. Con người không thể mắc bệnh ở động vật và động vật không thể mắc HFMD.

Các dấu hiệu và triệu chứng là gì?

Thời gian ủ bệnh của HFMD thường là từ ba đến bảy ngày. Các triệu chứng ban đầu là sốt, chán ăn, mệt mỏi và đau họng. Các vết loét sẽ hình thành trong miệng và/hoặc trên tay, chân, đầu gối, khuỷu tay, mông và đôi khi là bộ phận sinh dục. Các vết loét có thể trông giống như các đốm nhỏ, cục u hoặc mụn nước. Các vết loét trong miệng có thể khiến việc ăn uống trở nên khá đau đớn và do đó, trẻ có thể từ chối ăn uống. Đầu tiên, các mảng đỏ hoặc vảy phẳng sẽ xuất hiện trên da, sau đó phát triển thành các mụn nước không ngứa và sẽ tồn tại trong khoảng bảy ngày.

Bệnh HFMD nguy hiểm như thế nào?

HFMD do virus Coxsackie (A16) gây ra thường nhẹ và trẻ em sẽ tự khỏi sau bảy đến 10 ngày. Đôi khi bệnh có thể kéo dài hơn một chút nhưng biến chứng nghiêm trọng rất hiếm gặp. Các vết loét miệng có thể khiến trẻ em từ chối ăn uống, dẫn đến mất nước, mệt mỏi và lượng đường trong máu thấp. Nếu đó là trường hợp, trẻ cần được đưa vào bệnh viện để truyền dịch và thức ăn qua đường tĩnh mạch (qua ống truyền trực tiếp vào mạch máu).

Bệnh HFMD do EV71 gây ra có thể nghiêm trọng hơn với các biến chứng đôi khi rất nghiêm trọng. Các biến chứng phổ biến nhất là thần kinh (viêm màng não vô khuẩn, viêm não, liệt…), nhưng may mắn là những biến chứng này rất hiếm gặp.

Bệnh HFMD lây truyền như thế nào?

Virus có thể được tìm thấy trong dịch tiết mũi, nước bọt, dịch trong vết loét và phân. HFMD lây lan qua tiếp xúc gần, ho và hắt hơi, hoặc chạm vào các vật thể và bề mặt đã bị nhiễm virus. Một người dễ lây nhiễm nhất trong tuần đầu tiên sau khi xuất hiện triệu chứng. Sau khi hồi phục, virus có thể tồn tại trong cơ thể trong nhiều tuần, nghĩa là trẻ vẫn có thể lây bệnh. Những trẻ khác có thể không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào nhưng chúng vẫn có thể lây truyền virus cho người khác.

Có xét nghiệm nào để phát hiện bệnh HFMD không?

Có, nhưng thường không cần thiết. Bác sĩ thường có thể cho bạn biết ngay bằng cách khám cho con bạn.

Phương pháp điều trị là gì?

Không có phương pháp điều trị cụ thể nào cho HFMD. Giảm sốt và đau bằng paracetamol ibuprofen. KHÔNG BAO GIỜ sử dụng aspirin cho trẻ em dưới 18 tuổi. Ở trẻ em, aspirin có thể gây ra tình trạng nghiêm trọng gọi là hội chứng Reye.

Điều quan trọng là con bạn phải uống đủ nước và dinh dưỡng để ngăn ngừa mất nước và hạ đường huyết. Nếu bạn đang cho con bú, bạn cần tăng tần suất. Ở trẻ lớn hơn, hãy tránh những thực phẩm gây đau. Bao gồm các thực phẩm có tính axit như cam, chanh và hầu hết các loại nước ép trái cây khác, thực phẩm cay và thực phẩm cứng. Thay vào đó, bạn nên cho trẻ ăn những thực phẩm mềm như cháo, sữa và kem.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

· Đưa trẻ đến gặp bác sĩ nhi khoa nếu bạn nghi ngờ trẻ bị bệnh HFMD.

· Trẻ sẽ phải được tái khám hai ngày một lần trong bảy đến 10 ngày đầu tiên mắc bệnh HFMD.

· Trẻ bị sốt nên được tái khám hàng ngày cho đến khi hết sốt ít nhất 48 giờ.

· Nếu bạn không thể chăm sóc con mình hoặc có con nhỏ khác ở nhà, tốt hơn hết là bạn nên đưa con đến bệnh viện.

Hãy đến bệnh viện ngay lập tức nếu con bạn có một trong những biểu hiện sau:

· Sốt kéo dài hơn hai ngày hoặc sốt trên 39^ôiC, nôn liên tục, hôn mê, khó ngủ, cáu kỉnh, lú lẫn hoặc khóc kéo dài mà không có lý do.

· Rối loạn thăng bằng.

· Da ẩm ướt và có đốm, tay chân lạnh.

· Co giật hoặc mất ý thức.

· Thở nhanh, khó thở.

Có thể phòng ngừa bệnh HFMD không?

Không có vắc-xin phòng ngừa bệnh HFMD nhưng một số biện pháp phòng ngừa có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh ở trẻ:

· Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh, thay tã hoặc tiếp xúc với nước bọt. Dạy trẻ các phương pháp vệ sinh tốt.

· Khử trùng đồ chơi, đồ dùng, sàn nhà và các bề mặt khác mà con bạn có thể chạm vào, trước tiên bằng xà phòng và nước, sau đó bằng dung dịch thuốc tẩy gia dụng pha loãng và nước.

· Cách ly trẻ bị bệnh tại nhà. Vì HFMD rất dễ lây lan, hãy giữ trẻ bị HFMD ở nhà trong 10-14 ngày đầu tiên của bệnh hoặc cho đến khi vết loét lành. Tránh tiếp xúc gần với những trẻ khác trong cùng hộ gia đình (chia sẻ thức ăn từ cùng một khay, ôm, v.v.).

* Bác sĩ, Tiến sĩ, Thạc sĩ Nguyễn Trung Hà là Trưởng khoa Nhi tại Bệnh viện Việt Pháp Hà Nội với hơn 20 năm kinh nghiệm điều trị trẻ em.